Zapożyczenia francuskie:
Podział zapożyczeń na:
--> GALICYZMY – zapożyczenia z języka francuskiego bez przekształceń
np. à propos – przy sposobności, w związku z tematem (coś powiedzieć)
bon ton – dobry ton
en face – z przodu
femme fatale – kobieta fatalna
va banque – na całość
vis-à-vis – naprzeciwko
déjà vu – już widziany, złudzenie, że widziało się pewien obraz już wcześniej
--> KALKI JĘZYKOWE – wyrazy lub wyrażenia utworzone za pomocą rodzimych elementów języka wg. wzoru semantycznego języka obcego (Encyklopedia Językoznawstwa Ogolnego)
a) dosłowne np. półświatek - demimande= demi (pół)+ mande(świat);
peruka - perruque
b) zapożyczenia znaczeniowe np. aktualny (obecny, teraźniejszy)
formacja (wykształcenie)
c) związki frazeologiczne – np. gwóźdź sezonu – clou de la saison
krzyk mody – cri de la mode
punkt widzenia –paint de vue
--> ZAPOŻYCZENIA LEKSYKALNE – wyrazy mające zarówno fonetykę zgodną z wymogami języka zapożyczającego(j.pol.), jak i podlegającego jego systemowi fleksyjnemu
np. adresse – adres
toilette – toaleta
perfum – perfumy
châle - szal
fauteuil – fotel
HISTORIA
Początek galicyzmów przypada na dobę średniopolską, a największe nasilenie na dobę nowopolską. Sprzyjały temu takie okoliczności jak:
-wybór Henryka Walezego na króla Polski
-rosnące znaczenie polityczne Francji w Europie, Europie zwłaszcza przodująca rola francuskiej kultury, literatury i sztuki
-profrancuska polityka Władysława IV i Jana III Sobieskiego
-panowanie saskiej (lecz przesiąkniętej kulturą francuską) dynastii Wettynów
- i wreszcie moda francuska zalewająca całą Europę, która – za czasów St. Augusta – opanowuje Warszawę i dwory magnackie.
Jeśli chodzi o źródło leksykograficzne dla polszczyzny epoki odrodzenia to jest to „Słownik” Lindego, który odnotowuje ponad 800 wyrazów zapożyczonych z francuskiego, które pochodzą albo z komedii doby stanisławowskiej, albo z mowy potocznej (w wyższej sferze). Galicyzmy nie funkcjonowały raczej w literaturze, gdyż przeciwdziałała temu ówczesna polityka językowa.
Sytuacja zmieniła się w pierwszej połowie XIX wieku. Moda francuska, zataczając coraz szersze kręgi, zaczynała wtedy docierać na szlachecką, sarmacką do tej pory prowincję. Także romantyczna koncepcja języka artystycznego przyniosła odrzucenie klasycystycznych ograniczeń w tej dziedzinie – zapożyczenia zaczęły funkcjonować w literaturze. Doszły również nowe okoliczności historyczne: wojny napoleońskie i udział w nich Legionów Dąbrowskiego, Księstwo Warszawskie oparte na ustrojach, prawach i administracyjnych wzorach francuskich oraz (albo przede wszystkim) Wielka Emigracja. Także trudno się dziwić, że w takich warunkach wpływ języka francuskiego okazał się najsilniejszym ze wszystkich wpływów językowych oddziałujących na polszczyznę w XIX w.
Dziedziny zapożyczeń francuskich XVII-XIXw.
dziedziny
XVII-XVIII
XIX
Życie dworskie
Dama
Fryzyjer
Gorset
Awans
Awantura
Kaprys
Biżuteria
Parasol
Język sztuki
Afisz
Balkon
Bilet
Wojsko
Awangarda (straż przednia)
Batalija(bitwa)
Amunicja
Kariera
Kuchnia
Furaż (żywność)
Sos
Szampan
Zasadniczym momentem przełomowym wpływów francuskich była II wojna światowa i przemiany społeczne z nią związane. Powojenne przeobrażenia odsunęły od wpływu na życie zbiorowe warstwy i grupy społeczne najbardziej związane z tradycją językową – francuską, a wysunęły na czoło życia społecznego i kulturalnego klasy, którym ta tradycja była całkowicie obca. Toteż znajomość francuskiego zaczęła w Polsce powojennej szybko maleć i maleje do dzisiejszego dnia. Wiadomym objawem tego stanu rzeczy są liczne błędy w posługiwaniu się od dawna przyjętymi francuskimi wyrazami i wyrażeniami.
Przykłady powojennych zapożyczeń leksykalnych leksykalnych języka francuskiego (liczba sięga 220):
-atrapa (attrape )– imitacja przedmiotu lub puste opakowanie jako reklama
- bagietka (baguette)- bardzo długa i wąska bułka
- butik (boutique) – sklep prywatny
- klimatyzacja (climatisation)
-makabra (macabre)
-paragon (paragon)
-totalitarny (totalitaire)
Występują także wyrazy, które pochodzą od nazw własnych:
-bardotka (Bardot)
- gilotyna (Monsieur Guillotin – był rzecznikiem humanitarnego traktowania skazańców, niefortunnie od jego nazwiska powstało może szybkie, ale jednak narzędzie do obcinania głów)
-wersalka (Versailles)
Najnowsze zapożyczenia francuskie różnią się pewnymi cechami od dawniejszych. Najważniejsze z nich to:
1) Pod względem znaczeniowym dawniejsze Galicyzmy były związane z życiem dworskim, później salonowym. Nowsze dotyczą wszystkich dziedzin życia.
2) Pod względem formalnym najnowsze Galicyzmy odznaczają się relatywnie niższym od dawniejszym stopniem asymilacji fonetycznej i morfologicznej.
3) Przyczyny zapożyczeń francuskich – dziś dominują obiektywne potrzeby nominatywne i ekspresywne współczesnej polszczyzny, kiedyś z kolei głównym czynnikiem była moda francuska.
Podsumowanie
Zapożyczenia francuskie odgrywają istotną rolę w czynnym zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny. Sytuują się na drugim miejscu po angielskich wśród powojennych zapożyczeń właściwych.
Największa ilość zapożyczeń francuskich występuje w komunikatach prasowych i publicystyce.(Możemy tu znaleźć Galicyzmy modne, lansowane przez środki przekazu informacji, np. awans, awaria, kampania, rezerwa) Najmniej jest ich w tekstach popularnonaukowych i dramatach.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz